Dla pielgrzymów

Pracownia Eugeniusza Kazimirowskiego, a także czasowe miejsce zamieszkania ks. Sopoćki znajdowały się dzięki Opatrzności Bożej w miejscu szczególnym, bo w pobliżu kościołów i klasztorów ojców misjonarzy i przybyłych później Sióstr Miłosierdzia (szarytek) oraz wizytek – na tzw. Górze Zbawiciela. Św. Wincenty à Paulo, prawdziwy apostoł miłosiernej miłości w wieku XVII, natchnął twórców zgromadzeń misjonarzy i szarytek. Wizytki, których najważniejszym rysem duchowym jest właśnie miłosierdzie, miały w swym gronie skromną zakonnicę francuską – Małgorzatę Marię Alacoque, podobną do Faustyny. Ona także doświadczyła objawień Jezusa i zapoczątkowała kult Serca Jezusowego. W Wilnie oba te zgromadzenia pojawiły się w tym samym czasie – pod koniec XVII w. Znajdujące się obok kościoły: Wniebowstąpienia Pańskiego i Najświętszego Serca Pana Jezusa, zostały konsekrowane w latach 1730 i 1756. Właśnie tu w poszukiwaniu spokoju na jakiś czas zamieszkał bł. Michał Sopoćko, chcąc zakończyć pisanie swojej pracy naukowej. W pierwszej połowie 1934 r., kilka razy w tygodniu spieszyła tu po modlitwie w Ostrej Bramie siostra Faustyna, by przekonać się, jak postępują prace nad obrazem Jezusa Miłosiernego i udzielić wskazówek jego twórcy. Sowieci zamienili kościół i klasztor wizytek na więzienie, a klasztor misjonarzy – na szpital. Gdy kościół i klasztor wizytek wróciły do prawowitych właścicieli, w 2005 r. zamieszkały tu siostry ze Zgromadzenia Sióstr Jezusa Miłosiernego, a w dawnej pracowni artysty urządziły kaplicę.

Renesansowy kościół pod wezwaniem św. Michała Archanioła oraz zespół klasztorny ufundował kanclerz wielki litewski Lew Sapieha. Konsekracji świątyni dokonano w 1629 r. Miejsce to miało się stać mauzoleum rodowym Sapiehów, zaś sprowadzone tu bernardynki, prowadzące kontemplacyjny tryb życia, miały się modlić w intencjach kraju, jego władcy i mieszkańców. W połowie XVII w. kościół poważnie ucierpiał w wyniku wojny z Moskwą, uległ zniszczeniom także w czasach carskich i sowieckich. Zawsze jednak podnosił się do nowego życia, a ostatnio – w 2009 r., gdy powstało tu archidiecezjalne Muzeum Dziedzictwa Kościelnego. W latach 1934-1938 ks. Sopoćko był rektorem tego kościoła i zabiegał o odbudowę świątyni, poświęconej jego patronowi. Zadbał o konserwację znajdującego się tam cudownego obrazu Madonny Sapieżyńskiej, koronowanego w 1750 r. Zabiegał także o odnowienie klasztoru w duchu reguły żeńskich zgromadzeń kontemplacyjnych. Liczył na to, że następnie uda mu się wynająć część budynków klasztornych na potrzeby zgromadzenia, o którego założenie prosił objawiający się Jezus, jednak wojna pokrzyżowała te plany. Właśnie tu trafił obraz Jezusa Miłosiernego, który początkowo wisiał w ciemnym korytarzu klasztoru. Podczas widzenia Jezus prosił Faustynę, by obraz umieszczono w kościele. W 1937 r. ks. Sopoćko zdołał uzyskać zezwolenie biskupa i w niedzielę po Wielkanocy obraz umieszczono po prawej stronie ołtarza głównego. Obraz strzegł wilnian w czasie wojny, pozostając tu do 1951 r.

Jezuicki kościół św. Ignacego wraz z nowicjatem powstawał w pierwszej połowie XVII w. w kwartale, oddzielonym od obecnego kościoła św. Ignacego murem obronnym. Po rozwiązaniu zakonu jezuitów w latach 1773-1798 w klasztorze mieściło się wileńskie seminarium duchowne, następnie budynek został zamieniony na koszary. Jakiś czas kościele były stajnie, zaś w 1869 r. założono tu kasyno oficerskie. Budynek kościoła w jego wymiarze sakralnym został całkowicie zniszczony: zburzono wieże, dobudowano przedsionek, zniszczono wystrój wnętrza. Gdy w 1924 r. do Wilna przyjechał kapelan wojskowy, ks. Michał Sopoćko, stanęło przed nim trudne zadanie odbudowy kościoła św. Ignacego. Po kilku latach ks. Sopoćko został ponadto mianowany ojcem duchownym w seminarium oraz profesorem teologii pastoralnej. Mimo wielkich trudności udało mu się zakończyć remont kościoła, który w 1929 r. został rekonsekrowany. Nie na długo jednak, bo za Sowietów zamieniono go na magazyn, później odbywały się tam próby orkiestry kameralnej. W 2004 r. odnowiony kościół ponownie przekazano ordynariatowi polowemu. Św. Ignacy Loyola, patron tego kościoła, bliski był także św. Faustynie. Nawiedzał ją w wizjach, podobnie jak inni święci czczeni przez jezuitów – Stanisław Kostka, Andrzej Bobola czy Królewicz Kazimierz.

Skromne, bo zagubione wśród budynków mieszkalnych, wileńskie Sanktuarium Miłosierdzia Bożego rozpoczęło swój żywot pod koniec XV w. jako gotycki kościółek Trójcy Przenajświętszej. Zrekonstruowano go po pożarach z połowy XVIII w. i przekazano Uniwersytetowi. W 1821 r. władze carskie zmieniły go na cerkiew Zwiastowania. Nieco później świątynia zaczęła służyć duszpasterstwu prawosławnemu żołnierzy garnizonu wileńskiego. Po stu latach znowu odbudowano ją jako kościół katolicki i oddano Bractwu Wincentego à Paulo. Po II wojnie światowej w latach 1946-1947 pracował tu ks. Michał Sopoćko jako ostatni duszpasterz. Po repatriacji do Polski w swoim testamencie wyraził wolę, by wizerunek Jezusa Miłosiernego znalazł miejsce w Wilnie w sanktuarium Bożego Miłosierdzia. To pragnienie zostało spełnione dopiero w 2005 r., gdy kościółek odnowiono, by służył nowej misji jako ośrodek Miłosierdzia Bożego, gdzie przed obrazem Jezusa Miłosiernego wyprasza się łaski. Zgodnie z widzeniami s. Faustyny Eugeniusz Kazimirowski namalował obraz przedstawiający Jezusa, który lewą ręką na wysokości swego Najświętszego Serca dotyka swojej szaty, z Serca zaś rozchodzą się dwa promienie: przezroczystobiały i czerwony. Pierwszy symbolizuje oczyszczającą wodę Chrztu Świętego, a drugi – Krew, ożywczą dla duszy Eucharystię. Prawą rękę Jezus unosi w geście błogosławieństwa. Freski autorstwa Nijolė Vilutytė, utrzymane w spokojnej kolorystyce, zawierają także obraz Maryi Ostrobramskiej oraz ufne westchnienia, wyrażone w wielu językach: Jezu, ufam Tobie!

Przypuszcza się, że pierwszy niewielki kościół dominikański został zbudowany jeszcze w czasach Giedymina w XIV w. Jednak zakonnicy nie zatrzymali się tu na długo. W 1501 r. zaprosił ich ponownie wielki książę Aleksander i oddał ufundowany przez Witolda Wielkiego w 1408 r. parafialny kościół św. Ducha. Wielokrotnie przebudowywany obecny swój kształt zawdzięcza rekonstrukcji z końca XVII w., natomiast później odbudowane po pożarach jego wnętrze zostało uzupełnione formami w stylu rokoko. Obecnie zdobi go 16 ołtarzy. Chlubą kościoła są cenne oryginalne organy z XVIII w. W XIX w. władze carskie zamknęły klasztor, kościół zaś przekształciły w parafialny. W tym kościele 5 września 1993 r. św. Jan Paweł II miał spotkanie ze społecznością polską. Tu przechowywana jest relikwia jego krwi. W tym kościele w latach 1986-2005 znajdował się obraz Jezusa Miłosiernego. Znalazł on schronienie w kościele św. Ducha dwukrotnie. Pierwszy raz – gdy po zamknięciu kościoła pw. Michała Archanioła dwie pobożne wilnianki zatroszczyły się o zabranie obrazu i po jakimś czasie przekazały go proboszczowi tego kościoła. Ówczesny proboszcz nie umieścił jednak obrazu w kościele, lecz w 1956 r. oddał go przyjacielowi ks. M. Sopoćki – Józefowi Grasewiczowi, który poprosił o to po powrocie do Wilna z kilkuletniego pobytu w sowieckim łagrze. Następnie razem z nim obraz powędrował na Białoruś i przez 30 lat wisiał w kościele w Nowej Rudzie. W 1986 r. obraz został potajemnie przewieziony do Wilna. W obliczu faktu, że próba jego umieszczenia w Ostrej Bramie się nie powiodła, przekazano go ponownie kościołowi św. Ducha. W tym czasie odbywał się w nim remont, dlatego nowy obraz, powieszony naprzeciwko ambony w prawej części kościoła, nie wywołał u władz żadnych podejrzeń. W tym miejscu obraz Jezusa Miłosiernego stopniowo przygotowywał Wilno do tego, aby otworzyć się na płynące przez niego łaski.

Zbudowana w sercu miasta bazylika archikatedralna upamiętnia wiele ważnych dla Litwy i stolicy wydarzeń. Modlili się w niej, budzili otuchę i nadzieję, zostawili ślady swojej nieuści i nadal pokrzepiają wiernych nie tylko św. Kazimierz, nie tylko św. Jan Paweł II, który odwiedził Litwę, lecz również bł. arcybiskup Jerzy Matulewicz (Jurgis Matulaitis), sługa Boży arcybiskup Mečislovas Reinys, którzy pełnili tu posługę w szczególnie trudnych dla Litwy latach. Z wiekami na skutek pożarów i innych kataklizmów zmieniała ona niejednokrotnie swoje oblicze – miała ona zarówno charakter renesansowy, jak i barokowy, aż wreszcie w końcu XVIII w. architekt Wawrzyniec Gucewicz (Laurynas Stuoka Gucevičius) nadał jej obecny kształt klasycystyczny. Wkomponował on harmonijnie do niej klejnot tej świątyni – wzniesioną w 1636 r. barokową kaplicę św. Kazimierza, w której przechowywane są doczesne szczątki świętego, niebiańskiego patrona młodzieży Litwy. Na najstarszym obrazie św. Kazimierz przedstawiony jest z trzema rękami. Legenda głosi, że malarz namalował go w ten sposób pod wpływem Opatrzności. Godne uwagi jest to, że tego świętego od samego dzieciństwa znała również św. Faustyna – kościół jej ojczystej parafii był pod wezwaniem św. Kazimierza. W katedrze wierni klękają choć na krótko, żeby się pomodlić przed obrazem Najświętszej Maryi Panny ze świętymi – Franciszkiem i Bernardem, inaczej jeszcze nazywanym Madonną Sapieżyńską, który znajduje się w byłej kaplicy Gasztołdów. Katedra jako dom modlitwy w latach 1949-1989 była zamknięta. Przez dłuższy czas działała tu galeria obrazów, dlatego udało się nie tylko zachować wnętrze, lecz również znaczną część skarbca katedry, która – na szczęście – została schowana i bezpiecznie zamurowana w jednej ze ścian. Obecnie możemy go podziwiać w Muzeum Dziedzictwa Kościelnego.

Kościół ten powstał jako wotum wdzięczności Bogu po zwycięskiej, okrutnej wojnie z Moskwą w 1655 r., która obróciła miasto w stertę gruzów i popiołu. Wojewoda wileński i hetman wielki litewski Michał Kazimierz Pac ufundował kościół, który później uznano za arcydzieło wileńskiego baroku. Świątynia ozdobiona jest mnóstwem rzeźb i płaskorzeźb stiukowych, nasyconych barokową symboliką i wizerunkami, które stanowią spójną całość. Z bocznego ołtarza na pielgrzyma skromnie spogląda Najświętsza Maryja Panna, która nieraz broniła miasta w czasie epidemii dżumy i innych nieszczęść. Wizerunek Matki Bożej Łaskawej, przywieziony z Włoch w połowie XVII w. przez biskupa Jerzego Tyszkiewicza, przedstawia Maryję, która łamie strzały gniewu Bożego, a zatem ofiaruje ludziom Miłosierdzie. Kiedyś przy tym kościele istniało Bractwo Matki Bożej Łaskawej. Po drugiej stronie transeptu widzimy obraz i ołtarz Bractwa Pięciu Ran Chrystusowych. W ołtarzu znajdującym się w prezbiterium, po lewej stronie znajduje się statua Jezusa Antokolskiego, przeniesiona tu w 1963 r. z zamienionego na cerkiew kościoła trynitarzy. Do tego parafialnego kościoła przychodziła na modlitwę św. Faustyna ze współsiostrami. Kościół ten, w porównaniu z innymi świątyniami Wilna, ucierpiał najmniej i nawet w czasach sowieckich nie został zamknięty. W latach 1953-1989 tymczasowo znalazły tu schronienie relikwie św. Kazimierza, przeniesione z sekularyzowanej katedry. Ściągały one do kościoła rzesze wiernych. Na pamiątkę pielgrzymki św. Jana Pawła II na Litwę plac przed tym kościołem nazwano jego imieniem.

Siostry ze Zgromadzenia Matki Bożej Miłosierdzia zamieszkały w tym miejscu na początku XX w. dzięki hojności księżnej Marii Radziwiłłowej. Tradycja głosi, że księżna wysłała do Wilna swoją powierniczkę, Annę Kuleszę, by znalazła miejsce i kupiła dom dla przyszłego zgromadzenia. Ta kilka dni trwała na modlitwie, prosząc o dobry wybór miejsca, doświadczyła niezwykłego snu. Zobaczyła siebie, modlącą się przed kościołem św. Piotra i Pawła. Z kościoła wyszedł Jezus i skręcił w ulicę Senatorską (obecnie Grybo), zatrzymał się i wskazał ręką na posesję, która była własnością rosyjskiego generała Bychowskiego. W 1908 r. Anna Kulesza zakupiła znajdujący się na niej dom i wkrótce zamieszkały tu zakonnice, by od razu rozpocząć swe dzieła miłosierdzia. Założyły dom dla dziewcząt potrzebujących powstania z upadku moralnego i miały w nim około 90 wychowanek, nazywanych pokutnicami. Siostry doglądały też dużego sadu, pomagały w szpitalu wojskowym – piekły chleb, prały itp. Siostra Faustyna mieszkała w Wilnie w roku 1929 oraz w latach 1933-1936, a widzeń doznała właśnie w tym domu zakonnym. Wśród wielopiętrowych budynków z okresu sowieckiego zachował się tylko ten mały dom zakonny, gdzie mieszkała. W 2008 r. odnowiono go, odtworzono celę św. Faustyny, gdzie teraz można znaleźć chwilę skupienia, pomodlić się, gdzie odbywają się uroczystości związane z szerzeniem orędzia o Miłosierdziu Bożym.