Boże miłosierdzie w Piśmie Świętym

 

„Szczęśliwi miłosierni, ponieważ oni dostąpią miłosierdzia” (Mt 5, 7). Miłosierni już teraz żyją życiem samego Boga.

W języku greckim, w którym został zapisany Nowy Testament, miłosierdzie wyrażane jest terminem eleos. Słowo to pojawia się w modlitwie Kyrie eleison, w której prosi się o miłosierdzie Pana. Greckiego słowa eleos używa się w przekładach Starego Testamentu, by oddać hebrajskie słowo hesed. Jest to jedno z najpiękniejszych słów w Biblii. Najczęściej tłumaczy się je jako „miłość”.

Hesed – „miłosierdzie” albo „miłość” używane jest w kontekście przymierza. Oznacza silną miłość Boga, zdolną do zachowania wspólnoty niezależnie od tego, co się wydarzy: „lecz moja łaskawość nie przeminie” (Iz 54, 10). Skoro jednak Bożemu przymierzu z Jego ludem od samego początku towarzyszy historia zrywania i odnawiania tej relacji (Wj 32-34), to oczywistym jest, że taka bezwarunkowa miłość oznacza przebaczenie i nie może być niczym innym jak miłosierdziem.

Słowem eleos tłumaczy się również inne pojęcie z języka hebrajskiego – rahamim. Dosłownie oznacza ono łona, bo jest liczbą mnogą słowa rehem – kobiece łono. Miłosierdzie lub litość w tym kontekście jest przeżytą miłością: głęboką miłością matki do swojego dziecka (Iz 49, 15), czułością ojca wobec syna (Ps 103, 13) albo silną miłością braterską (Rdz 43, 30).

Miłosierdzie w znaczeniu biblijnym obejmuje więcej niż jeden aspekt miłości Boga. Jest Jego istotą – „Bóg miłujący i łaskawy, nieskory do gniewu, bogaty w miłosierdzie i prawdę” (Wj 34, 6).

Miłosierdzie Boga jest transcendentalne, poprzez nie Bóg tworzy osobistą więź z każdym człowiekiem, dąży do zbawienia ludzkości poprzez życie, nawrócenie, pokutę oraz pojednanie każdego z nas. Jest niczym most łączący niebiańską, niewidzialną rzeczywistość z ziemską, materialną, w której trwa nieustanna walka o przetrwanie. Bóg jest niepojętym dla ludzkiego rozumu, wiecznym, potężnym i niewyczerpanym źródłem, które stworzyło obfity i harmonijnie działający wszechświat. „Twoja wspaniałość przewyższa niebiosa” (Ps 8). Wobec tego rodzi się pytanie:

 

Czym jest człowiek, że o nim pamiętasz,

i czym śmiertelnik, że troszczysz się o niego?

Uczyniłeś go niewiele mniejszym od aniołów,

chwałą i czcią go ukoronowałeś.

Ustanowiłeś go nad dziełami rąk Twoich,

wszystko poddałeś pod jego stopy (Ps 8, 5-7).

Kas tas žmogus, kad jį atmeni, kas tas mirtingasis, kad juo rūpiniesi?
Tu padarei jį tik truputį žemesnį už save, apvainikavai garbe ir didybe. Tu padarei jį savo rankų darbų šeimininku, padėjai visa prie jo kojų… (Ps 8, 5-7)

Ludzie, stworzeni na obraz Boży, są zaproszeni do udziału w Bożej chwale i wielkości. Jednak to właśnie miłosierdzie i łagodność pozwalają na udział w życiu Boga. 

Jezus słowami: „Bądźcie miłosierni, jak miłosierny jest wasz Ojciec” (Łk 6, 36) powtarza pradawne polecenie: „Świętymi bądźcie, bo Ja jestem święty, PAN, Bóg wasz!” (Kpł 19, 3). Jezus nadał świętości oblicze miłosierdzia. Miłosierdzie jest najczystszym odzwierciedleniem Boga w życiu człowieka. „Z miłosierdziem dla bliźniego podobny jesteś do Boga” (Bazyli Wielki). Miłosierdzie jest atrybutem Bożym, którego pragnie każde ludzkie serce „niczym wyschnięta ziemia wody” (PS 63, 1 oraz 143, 6).

Wszystko, co Bóg stworzył, było „bardzo dobre”, ale z powodu grzechu pierwszych rodziców i nie uznania swojej winy człowiek został oddzielony od swego Stwórcy, wygnany z Raju i przemieniony w istotę śmiertelną i bezbronną. 

Wobec braku tej początkowej bliskiej relacji z Bogiem, potomkowie ludzi byli coraz bardziej skazani na zagładę, aż kielich Bożej cierpliwości przelał się i wylał potopem, z którego ocalało jedynie życie w Arce Noego. W ten sposób porządek został przywrócony, a człowiek ponownie otrzymał miejsce do życia na ziemi. To był nowy początek i szansa. Później nastąpił upadek wieży Babel, rozproszenie się ludzi i pomieszanie ich języków. Niemożność porozumienia się jest konsekwencją pychy, pragnienia bycia równymi Bogu i przejęcia władzy. Z pomocą Abrahama ludzkość została zebrana w jedną rodzinę. Błogosławieństwo dane Abrahamowi staje się błogosławieństwem dla całego ludu wybranego: „Przez ciebie otrzymają błogosławieństwo wszystkie ludy ziemi” (Rdz 12.3). Bóg nie porzuca swojego dzieła, ludzkości, słyszy skargi uciśnionego ludu. Objawia się Mojżeszowi jako krzew gorejący „Jestem, który jestem”. Bóg podąża ze swym narodem i towarzyszy mu na drodze historii. Jest tym, który wyzwala go z niewolnictwa. Miłosierdzie Boże jest niezależne, nie zabiega ani o miłość, ani o cześć. Samo jest Miłością wypełnioną czcią i hojną dla tych, którzy Go wzywają. 

„Jeśli jesteśmy niewierni, On pozostanie wierny, gdyż nie może wyprzeć się samego siebie” (2Tm 2,13). 

„PAN przeszedł przed Mojżeszem, wołając: „PAN, PAN, Bóg miłujący i łaskawy, nieskory do gniewu, bogaty w miłosierdzie i prawdę” (Wj 34, 6). Te wersy to definicja istoty Boga. Powtarzają się w Starym Testamencie, zwłaszcza w psalmach (Pwt 4, 31, Ps 86, 15; 103, 8; 116, 5; 145, 8). Kulminacją starotestamentowych przejawów miłosierdzia Bożego jest księga proroka Ozeasza. Lud złamał przymierze i porzucił Boga. Dlatego zerwał On więź ze swoim niewiernym ludem i postanowił więcej nie okazywać mu miłosierdzia. „Nie okażę już miłosierdzia domowi Izraela ani im nie przebaczę…bo wy nie jesteście już Moim ludem, a Ja nie jestem waszym Bogiem” (Oz 1, 6-9). Lecz później nastąpiła dramatyczna zmiana: „Moje serce wzbrania się przed tym, jestem poruszony do głębi” (Oz 11,8). Wywyższenie Bożego miłosierdzia i zwycięstwa nawet nad Jego sprawiedliwością nie objawia się słusznym gniewem i karą „Bo jestem Bogiem, nie człowiekiem! Pośrodku ciebie jestem Ja – Święty, i nie przychodzę, aby niszczyć” (Oz 11, 9). Tak też mówi Micheasz: „Nie pałasz gniewem na wieki, gdyż chętnie okazujesz miłosierdzie” (Mi 7, 18). Wielkość Boga objawia się w jego mocy zaakceptowania słabości i grzeszności człowieka, zanurzenia go w sobie oraz rozwijania go, żywienia dla wieczności, gdzie „nie będzie już śmierci ani bólu, ani krzyku, ani cierpienia, bo pierwsze rzeczy przeminęły” (Ap 21, 4). Życie ziemskie jest nieustanną walką. „Wiemy przecież, że całe stworzenie aż do tej chwili woła i cierpi jak rodząca kobieta” (Rz 8,22). 

Tajemnica Bożego Miłosierdzia obejmuje wszystkie tajemnice ludzkości oraz wydarzenia od początku Starego Testamentu do końca Nowego Testamentu. Bóg w relacji z człowiekiem zawsze jako pierwszy pragnie i okazuje miłosierdzie. Posyła swoich proroków, pozwalając zabłąkanym, którzy odeszli i odwrócili się od Niego, doświadczyć wygnania i prób, aby lud znów mógł wzywać Boga i tęsknić do Jego bliskości.

W Nowym Testamencie Bóg objawia się jeszcze bardziej, słyszymy o Trzech Osobach Boskich. Bóg Ojciec adoruje Syna wysłanego z misją zbawienia ludzkości, a Syn adoruje swojego Ojca przez pokorne wypełnianie Jego woli, ukazanie się Boga pod ludzką postacią, głoszenie Dobrej Nowiny, cuda oraz fizyczne i duchowe uzdrowienia. Boże Miłosierdzie swój szczyt osiąga na Golgocie: „Ja natomiast, gdy zostanę wywyższony nad ziemię, pociągnę wszystkich ku sobie” (J 12, 32). Ewangelia oferuje nam usynowienie, „bo kto wypełnia wolę Boga, ten jest moim bratem, siostrą i matką” (Mk 3,35). 

Boża rodzina, którą łączą więzy nie krwi, ale wiary wypełniającej Wielkie Przykazanie, aby „kochać bliźniego jak siebie samego” jest kluczem do wieczności. Bliskość rozpoznajemy w tym, „który okazał mu miłosierdzie” (Łk 10, 36), w nim odbija się obraz Boga.

Miłosierdzie Boże jest planem zbawienia i odkupienia ludzkości. Syn Boży, stając się doskonałą ofiarą, zamienia narzędzie śmierci i upokorzenia w drzewo życia. Krew i woda wypływające z Jego przebitego boku symbolizują chrzest, powszechną wspólnotę chrześcijańską, jedność Kościoła dającą życie i łaskę, a krew – sakrament pokuty i pojednania oraz przekazaną apostołom moc Zbawiciela do odpuszczania lub powstrzymywania grzechów. Duch Święty jest świadkiem i uczestnikiem tego wszystkiego. Wzywa wszystkich po imieniu i zachęca do podążania drogą wiary, nadaje sensu każdemu cierpieniu i poświęceniu dla Chrystusa, udziela darów i misji. „Anioł pokazał mi też rzekę wody życia, przejrzystej jak kryształ, która wypływa od tronu Boga i Baranka. Na środku placu miasta, pomiędzy brzegami rzeki rośnie drzewo życia rodzące owoce dwanaście razy. Wydaje ono owoc co miesiąc, a jego liście służą narodom jako lekarstwo” (Ap 22, 1-2). 

W Piśmie Świętym jest ponad czterysta miejsc, w których sławione jest Boże Miłosierdzie. W psalmach jest aż sto trzydzieści wywyższających Boże Miłosierdzie fragmentów.